İstanbul tedirdin! Büyük İstanbul sarsıntısı yakın mı? Her sarsıntı olduğunda, ülkemizde birinci akla gelen yer İstanbul oluyor. Son vakitlerde yaşanan sarsıntılar ise akıllara ‘sırada İstanbul mu var?’ sorusunu getirtiyor. Sizden gelen soruları uzmanlara sorduk. En çok merak edilen; İstanbul zelzelesi ne vakit, hangi bölgeler daha riskli, Marmara’da tsunami olur mu? sorularına cevap aldı. İşte geleceği varsayılan büyük İstanbul depremi hakkında merak edilenler.
Depremler Neden Oluyor?
Deprem, Dünya’nın yüzeyine yakın plaka denilen tektonik kesimlerin sonlarında meydana gelir.
- Soğumaya çalışan Dünya’nın Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle aniden ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılması sonucunda; geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsmana deprem denir.
Türkiye’de Neden Çok Sarsıntı Oluyor?
Türkiye bir plaka hududunda yer alıyor. Burada çok büyük Avrasya Plakası var.
- Güneydeki Afrika ve Arabistan Plakası kuzeye yanlışsız hareket ediyor. Türkiye’de bu arada sıkışıyor. Doğusu sıkışan batısı genişleyen Türkiye, yani Anadolu Plakası batıya doğru kaçıyor. Bu yüzden ülkemizde pek çok fay var. İşte bu faylar hareket ettikçe depremler meydana geliyor.
Türkiye’de irili ufaklı pek çok fay var. Ülkemizdeki en uzun faylar ise, Kuzey Anadolu Fayı ve Doğu Anadolu Fayıdır.
Kuzey Anadolu Fayının yaklaşık 1200 kilometre, Doğu Anadolu Fayının ise yaklaşık 550 kilometre olduğu biliniyor.
Neden Daima Büyük Bir İstanbul Zelzelesinden Kelam Ediliyor?
Bunun sebebi, Türkiye’nin kuzeyinden doğu batı yönüne doğru giden 1200 kilometre uzunluğundaki Kuzey Anadolu Fayı.
- Kuzey Anadolu Fayı, ülkemizdeki en hızlı fay. Fayın, doğrudaki hızı yılda 1.8 santimetreyken batıya gidildikçe bu hızın neredeyse 2.5 cm’yi bulduğu görülüyor.
Uzmanlar, 1900 yılını sıfır noktası olarak kabul edilip fay üzerinde gerçekleşen sarsıntıları inceliyor. İncelemeler gösteriyor ki sismik döngüde kırılmamış en büyük ve insan yoğunluğu en fazla olan bölge İstanbul!
Marmara’nın içi yani 150 kilometrelik bölümde yaşanan bilinen en son kırılma 1766 yılında gerçekleşmiş.
- Uzun yıllardır kırılmadığı için sadece Türkiye’de değil, Avrupa’da hatta tüm dünyada en riskli olarak görülen bölge İstanbul.
İstanbul’da Olacak Bir Zelzelede En Riskli Bölgeler Neresi?
Fay çizgisinin Marmara denizinin içinde olduğunu biliyoruz. Bunu düşünerek sarsıntının denizde olacağını varsayarsak, en çok etkilenecek bölge İstanbul.
- Marmara Denizinin etrafı da bu riske dahil.
İstanbul zelzelesi için en riskli bölgeler ise, İstanbul’un güney sahilleri!
İstanbul’un güney kıyılarının yanında; Avcılar, Büyükçekmece üzere göl yataklarında yer alan bölgeler, yer gevşek olduğu için daha büyük riske sahip görünüyor.
İstanbul zelzelesi için dere yatakları da riskli bölgeler olarak adlandırılabilir!
İstanbul’un tepeleri ve genel olarak zemini düşünüldüğünde bu tehlikenin diğer bölgelerde daha az olduğu söylenebilir.
- Uzmanlar, İstanbul’un tabanının genel olarak kaya yer olduğunu söylüyor.
İstanbul’da Deprem Sonrası Tsunami Tehlikesi Var mı?
Öncelikle tsunami dalgası nedir onu açıklayalım. Tsunami ‘sismik deniz dalgaları’ olarak da adlandırılabilir.
En büyük tsunamiler, dalma batma zonlarında görülür.
İç deniz olan Marmara’nın en derin yeri 1200 metredir. Burada bulunan faylar ise yanal akımlı ve olağan faylar. Bu bilgiler bize gösteriyor ki, Marmara’da da tsunami olabilir. Ancak Marmara’da görülebilecek tsunamiler, Japonya’da olan üzere değil; daha küçük ölçekli yahut lokal tsunamiler olabilir.
Depremin Habercisi Diyebileceğimiz Şeyler Var mı?
Kesin olarak bu türlü bir bilgi sistemimiz yok!
- Uydu dataları, tarihi depremelerin paleosismolojik müşahedeler sayesinde sarsıntıların olabileceği bölgeleri kestirim edebiliriz.
Peki, Sarsıntılardan Evvel Garip Şeyler Oluyor mu?
Uzmanlar, 1999 İzmit sarsıntısından sonra yaptıkları araştırmalarda; sarsıntının, çok dar bir zonun içerisinden bir sürü küçük zelzele sarsıntıyla başladığını tespit etmiş. Ama bu üzere datalar bile, hâlâ kesin bir bilgi edinmemizi sağlamıyor. Zira farklı bölgelerde izlenen misal sarsıntılar sonucu büyük zelzeleler olmadığı da görülebiliyor.
Araştırmacılar, ellerindeki tüm bilgileri kullanarak süreci gözlemliyor. Tekrar de zelzeleleri evvelden kestirim etmemizi sağlayacak kesin bir bilgi şimdi bulunmuyor.
Özellikle büyük zelzeleleri poisson dağılımı ile inceleyen araştırmacılar, zelzelelerin aşikâr bir istatistiği olsa bile sarsıntıların rast gele dağılmış olduğunu söylüyor.
Poisson Dağılımı Nedir?
Poisson dağılımı, belli bir sabit vakit ünite aralığında meydana gelme sayısının mümkünlüğünü tabir eder.
5 Soruda İstanbul’da Deprem! İstanbul’da En Riskli Bölgeler Neresi? Doç. Dr. Ali Özgün Konca
